برآورد دز رسیده به ناحیه هدف و اندام¬های بحرانی با به کار گیری روش پرتودرمانی تک ایزوسنتریک در مقایسه با روشهای رایج(غیر تک ایزوسنتریک) در پرتودرمانی سرطان پستان بیماران با باریکه های فوتونی 6 مگاولتی

سرطان پستان به عنوان یکی از مهمترین و شایع ترین سرطانها می باشد. یکی از مدالیته های مهم در درمان این سرطان، پرتودرمانی با استفاده از بیم فوتونی دستگاههای شتابدهنده خطی می باشد. این روشهای پرتودرمانی را از دید تنظیم میدانها و نقاط ایزوسنتر می توان به دو گونه تک ایزوسنتریک و غیر تک ایزوسنتریک تقسیم بندی نمود. در درمانهای تک ایزوسنتریک، میدانها در نواحی اتصال میدانها، به خوبی با هم سازگار شده، در یکدیگر فرو نمی روند و همپوشانی ندارند، اما مشکل آن یافتن نقطه مرجع مناسب برای محاسبه دوز است. در درمانهای غیر تک ایزوسنتریک، معمولا یک یا دو ایزوسنتر برای میدانهای مماسی و یک ایزوسنتر برای میدان سوپراکلاو در نظر می گیرند که در نواحی اتصال، میدانها با هم همپوشانی داشته و نواحی با دوز بیش از مقدار تجویز شده یا کمتر از مقدار تجویز شده در آن نواحی به وجود می آید. هدف اصلی این تحقیق برآورد دز رسیده به هدف و اندام های بحرانی(قلب و شش) و نقاط داغ و سرد پیرامون ناحیه هدف در پرتودرمانی با بیم فوتونی خارجی 6mv شتابدهنده خطی در درمان سرطان پستان با به کارگیری تکنیک تک ایزوسنتریک و تکنیک های چند ایزوسنتریک در سیستم طراحی درمان رایانه ای و همچنین یافتن نقطه مرجع مناسبی برای محاسبات دزیمتری در تکنیک تک ایزوسنتریک بوده است. تصاویر سی تی 18 بیمار که تحت جراحی مستکتومی قرار گرفته بودند، به سیستم طراحی درمان رایانه ای داده شد. تکنیک تک ایزو سنتریک و دو ایزوسنتریک برای هر بیمار طراحی و محاسبات دوزیمتری برای هر یک از بیماران برای هر دو تکنیک انجام شد. پیش از محاسبات دوزیمتری برای روش تک ایزوسنتریک، باید نقطه مرجع محاسبه دوز برای هر یک از بیماران تعیین می گردید. بدین منظور در صفحه میانی کرونال قفسه سینه، ناحیه تقریبا مستطیل شکل هدف به 9 ناحیه مساوی تقسیم و نقاط مرکزی هر یک از این نواحی و نقاط روی مرز این نواحی با ناحیه مرکزی با عمق 2 تا 3 سانتیمتر از سطح پوست بدن بیمار به عنوان نقاط کاندید برای نقطه مرجع محاسبه دوز در نظر گرفته شد. سپس محاسبات دوزیمتری نسبت به این نقطه ها برای همه نقاط یک به یک انجام شد تا بهترین نقطه مرجع محاسبه دوز برای هر یک از بیماران تعیین شود. برای مقایسه توزیع دوز در بافت هدف و اندامهای بحرانی میان دو روش تک ایزوسنتریک و دو ایزوسنتریک، برای قلب پارامترهای درصد حجمی از قلب که دوز 10 و 40 گری می گیرد و دوز میانگین رسیده به قلب،برای شش درصد حجمی از شش که دوز 20 و 30 گری می گیرد و دوز میانگین رسیده به شش و برای بافت هدف درصد حجمی ار بافت هدف که 95 درصد دوز تجویز شده، 105 درصد دوز تجویز شده، بیشینه دوزی که به یافت هدف می رسد و دوز میانگین رسیده به بافت هدف بررسی شدند. بعد از تعیین نقاط مرجع محاسبه دوز برای هر یک از بیماران در روش تک ایزوسنتریک به یک نتیجه گیری کلی دست یافتیم که بر مبنای آن بایستی ابتدا در صفحه میانی کرونال به اندازه یک سوم فاصله مر کز هندسی ناحیه هدف در این صفحه و مرز خارجی تعیین کننده بافت هدف به سمت مرز خارج دیواره قفسه سینه رفته تا مختصه ط نقطه مرجع را روی محور طها بیابیم در آن صورت نقطه مرجع محاسبه دوز بر روی محور غها بر مرکز هندسی منطبق می شود. و مختصه های x و y تعیین و سپس بسته به ضخامت بافت هدف، عمق نقطه مرجع در فاصله 2 تا 3 سانتیمتری زیر پوست تعیین شود. توزیع دوز در اندام های بحرانی که شامل قلب و شش هستند، تفاوت معناداری بین روشهای تک ایزوسنتریک و دو ایزوسنتریک نشان نداد. توزیع دوز در بافت هدف برای پارامتر و دوز بیشینه رسیده به بافت هدف تفاوت معناداری را بین دو روش نشان داد. مقادیر دو پارامتر فوق در بافت هدف، در روش پرتو درمانی دو ایزوسنتریک نسبت به روش تک ایزوسنتریک بیشتر بود. از لحاظ دوزیمتریکی تفاوت معناداری در سایر پارامترها بین دو روش مشاهده نگردید. با توجه به اینکه در روش پرتو درمانی تک ایزوسنتریک، میدانهای درمانی تطابق بهتری با یکدیگر دارند و همچنین دچار همپوشانی نمی شوند، انتظار می رفت که توزیع دوز بهتری در بافت هدف و اندامهای بحرانی نسبت به روش دو ایزوسنتریک داشته باشیم. اما در این روش سطوح دوز در ارگانهای بحرانی بعضی از بیماران که ناحیه قفسه سینه آنها دارای انحنا و شیب دار بود نسبت به روش دو ایزوسنتریک اندکی افزایش یافت، زیرا که تغییر زاویه کولیماتور وتخت بیمار برای اجتناب از همپوشانی نواحی در محل اتصال میدانها خیلی دشوار و زمان¬بر بود. به هر حال توزیع دوز بهتری در بافت هدف با روش تک ایزوسنتریک نسبت به روش دو ایزوسنتریک به دست آمد. پیشنهاد می¬گردد در درمانهای بالینی بیماران مستکتومی از روش پرتودرمانی تک ایزوسنتریک استفاده شود.